Op 6 oktober 1811 bracht keizer Napoleon een driedaags bezoek aan de stad Utrecht. Napoleon en Marie Louise verbleven tijdens deze dagen op het Paleis in de Wittevrouwenstraat.
In de maand oktober 1811 reisde keizer Napoleon een maand lang door Holland. Napoleon Bonaparte begon zijn tocht in Vlissingen en reisde vervolgens via Dordrecht, Gorinchem en Vianen naar Utrecht. Hier bracht Napoleon drie dagen door. Napoleon had niet alleen soldaten bij zich, die bij de Utrechtse burgerij werden ondergebracht, maar ook een groot gevolg van hoogwaardigheidsbekleders. Een groot aantal hiervan werd ondergebracht bij bewoners van het Janskerkhof.
Napoleon’s bezoek aan Utrecht
Napoleon en Marie Louise kwamen op 6 oktober 1811 in Utrecht aan. In de Gazette d’Amsterdam – Amsterdamsche Courant van 8 oktober 1811 (Delpher) werd hierover bericht:
Utrecht, le 6 Octobre, Cet aprés midi un quart avant quatre heures, LEURS MAJESTÉS IMPERIALES ET ROYALES sont arrivés en cette ville au milieu des acclamations les plus vives.
In de Gazette du département de l’Ems occidental (Courant van het departement van de Wester Eemswerd) van 18 oktober 1811 (Delpher) werd over het bezoek bericht:
PARYS den 11 October. HH. MM. zyn, den 6 October, des morgens ten 9 uren, van Gorkum vertrokken; Hoogstdezelven zyn in een jagt de Lek over gevaren, en des namiddags ten twee uren te Utrecht aangekomen. Een half uur daarna is Z Maj. te paard gestegen, om de wallen rond te rijden en de voornaamste straten en pleinen der stad te bezoeken, zynde zonder garde en omringd van eene tallooze menigte volks.
Den 7, ten 9 uren des morgens, heeft Z. Maj. het legercorps van den Hertog van Reggio in oogenschouw genomen. Hoogstdezelve is ten 5 uren des avonds terug gekeerd. (Moniteur.)
Logés aan het Janskerkhof
Napoleon had niet alleen soldaten bij zich, die bij de Utrechtse burgerij werden ondergebracht, maar ook een gevolg van hoogwaardigheidsbekleders, artsen en pages. De logeeradressen van de soldaten zijn, voor zover ik kan overzien, niet bewaard gebleven; die van de hoogwaardigheidsbekleders wel.
Nicolaas van der Monde geeft in deel 3 van het Tijdschrift voor geschiedenis, oudheden en statistiek van Utrecht een overzicht van het gevolg van Napoleon (namen en rangen) en de namen en adressen van de bewoners bij wie ze gehuisvest werden. Daaronder zijn ook veel huizen aan het Janskerkhof.
In de onderstaande inventarisatie worden alleen de leden van het gevolg van Napoleon genoemd die werden gehuisvest in huizen die op deze website worden beschreven. De huisnummers die Van der Monde noemt dateren uit de Franse tijd. Dit Franse systeem is niet bewaard gebleven. Deze lijst met ingezetenen die leden van het gevolg van Napoleon hebben gehuisvest maakt het mogelijk om de toenmalige huisnummering voor het Janskerkhof te reconstrueren.
Hoewel Van der Monde ook de namen van de bewoners noemt, leidt de genoemde nummering op een plaats toch tot onduidelijkheid, aangezien zowel op Janskerkhof 14 als op Janskerkhof 15a een lid van de familie Nepveu woonde en het huisnummer – ook in de officiële gedrukte lijst die in Het Utrechts Archief aanwezig is – verkeerd is vermeld (H 749 past niet in het rijtje). Aannemende dat H 497 is bedoeld, gaat het om het (huidige) adres Janskerkhof 15a.
Huisvesting van het gevolg van keizer Napoleon
Janskerkhof
- De Baron de Beausset [Louis François Joseph, baron de Bausset, 1770-1835], Prefect van het Paleis – bij Van den Heuvel op Janskerkhof 10 (G 270)
- De Generaal Colbert [Pierre David Édouard de Colbert-Chabanais, 1774-1853] – bij mevr. van der Hagen op Janskerkhof 12 (G -)
- De Graaf de Beauharnais [Claude de Beauharnais, 1756-1819], Chevalier d’honneur – bij Van Voorst op Janskerkhof 13 (H 493)
- De Graaf de Ségur, Maarschalk van het Paleis – bij [Anna Cornelia Boudaen, weduwe] Van Ghesel op Janskerkhof 13a (H 494)
- De minister van Buitenlandse zaken – bij Nepveu op Janskerkhof 15a (H 497)
- De Graaf van Cornelissen [Jacob Nepomucenus Cornelissen de Weynsbroeck, 1757-1813], Kamerheer – bij Martens op Janskerkhof 16 (H 498)
- De Graaf van Hogendorp [Dirk van Hogendorp, 1761-1821], adjudant van de Keizer – bij Zaal op claustraal erf III (H 499; afgebroken)
- De Prins van Neufchatel [Louis Alexandre Berthier, 1753-1815] – bij Heilman op Janskerkhof 17 (H 500)
- De Heer van Lennep [Abraham Jacob van Lennep, 1778-1853], Stalmeester – bij Rendorp op Janskerkhof 18 (H 501)
- De Baron Mounier, Kabinet des Keizers – bij Van Goltstein op Janskerkhof 24 (G 259)
Boothstraat
- De Baron d’Hericy, Stalmeester – bij De la Court op Boothstraat 6 (H 504)
- De Heer Jornau, Gewone Heelmeester – bij Harel op Boothstraat 8 (H 506)
- De Heren Emery en Jongbloed, Fouriers van het Paleis – bij Boijmans op Boothstraat 12 (H 510)
- De Baron de Canouville, Maarschalk van het Paleis [Ernest de Canouville, 1784-1863] – bij Tuyll van Serooskerken op claustraal V (H 503; afgebroken)
Drift
- De Staatsraad Appelius [Jean Henry Appelius, 1767-1828] – bij Voet van Winssen op Drift 13 (H 264)
- twee (van de 10) pages – bij Römer op Drift 15 (G 265)
- De Heer Laurison, Ordonnans Officier – bij Mej. Berger op Drift 17 (H 492)
- De Heer Bourdier, Geneesheer van de Keizerin [Joseph François Bourdier de la Moulière, 1757-1820] – bij mej. Oosterdijk op Drift 8 (H 484)
- De Grootstalmeester [Rémi Joseph Isidore Exelmans, 1775-1852] – bij Meurs van Vollenhoven op Drift 14 oud (H 483)
Voorstraat
- Een rekestmeester, belast met de Bruggen, Wegen en Polders – bij Bosch [van Drakestein] op Voorstraat 85-87 (H 514)
Minrebroederstraat
- De Graaf de Nicolay, Kamerheer – bij Van Hengst op Minrebroederstraat 20 (G 209)
- Twee (van de 10) pages – bij Van Heeckeren op Minrebroederstraat 13 (G 205)
Maarten van Rossem over het bezoek van Napoleon
Meer weten over het bezoek van Napoleon aan Utrecht? Bekijk dan deze video uit de serie Van Rossem Vertelt, waarin Maarten van Rossem ook de inkwartiering bespreekt.
Transcriptie en lijsten in Het Utrechts Archief
Voor een volledig overzicht van de leden van het gevolg en hun huisvesting kan men de transcriptie van N. van der Monde, in het Tijdschrift voor geschiedenis, oudheden en statistiek van Utrecht, deel 3 (Google books), raadplegen.
De handgeschreven lijst van ingezetenen van Utrecht die leden in het gevolg van keizer Napoleon bij zijn bezoek aan de stad hebben gehuisvest, uit 1811 (HUA, archiefnr. 802, inv.nr. 1872), is helaas niet meer compleet. Wel bevindt zich in een archief met werkmateriaal over het bezoek een gedrukte versie van de lijst (HUA, archiefnr. 820, inv.nr. 386).
Gepubliceerd: 06-10-2015 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 12-04-2022.
