Het archief van één van de belangrijkste kastelen van Gelderland is toegankelijk gemaakt: Kasteel of Huis Rosendael. Het van oorsprong laatmiddeleeuwse Kasteel Rosendael is de voormalige residentie van de hertogen van Gelre. Kasteel Rosendael ligt in Rozendaal in Gelderland, vlak bij Arnhem. Niettemin vond ik in de inventaris de kwartierstaat van een voormalige eigenaar van een huis aan het Janskerkhof in Utrecht.
De gevonden kwartierstaat met ingekleurde wapens is van Frederik Borre van Amerongen, eigenaar van een huis op claustraal erf III. Frederik Borre van Amerongen was landcommandeur van de RDO Balije van Utrecht.
Archief Kasteel Rosendael
De inventaris van het archief Kasteel Rosendael is te vinden op de website van het Gelders Archief. In zijn persbericht op de website meldt het Gelders Archief over het archief van Kasteel Rosendael onder meer het volgende:
Kasteel Rosendael was lange tijd de ‘logeerplek’ van de rondtrekkende graven en hertogen van Gelre, die het slot stichtten rond 1300. De achtereenvolgende aanzienlijke geslachten Van Dorth, Van Arnhem, Torck en Van Pallandt hadden sinds de 16e eeuw het kasteel in bezit. De kasteeleigenaren bezaten grote delen van de zuidelijke Veluwe, vervulden belangrijke bestuursfuncties en onderhielden vaak nauwe relaties met het Huis van Oranje. Hun bezittingen lagen tot in Oost-Friesland. Het adellijke geslacht Torck liet in de 18e en 19e eeuw het kasteel stevig verbouwen en de tuin ingrijpend verfraaien. Uit het begin van de 18e eeuw stammen ook de Bedriegertjes, vroeger een bekende waterspuitattractie voor schoolreisjes. Lubbert Adolf Torck (1687-1758) huwde met de steenrijke Petronella Wilhelmina van Hoorn, dochter van een gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, waardoor de familie van de kasteelheren flink wat aanzien verwierf. De laatste bewoner, Willem Frederik Torck baron van Pallandt, droeg in 1977 huis en landgoed over aan de stichting Het Geldersch Landschap. Later kwam het huis in erfpacht bij de stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen.
De stukken in het archief van Huis Rosendael omvatten de periode 1368 – 1977. Het huisarchief, dat een omvang heeft van 70 meter, is een spiegel van een zeer rijk verleden.
Kwartierstaat
Een van de leukste onderdelen van een inventaris vind ik altijd de rubriek “Stukken waarvan het verband met het archief ontbreekt”. Het zal wel te maken hebben met mijn liefde voor provenance-onderzoek. Het liefst zou ik zelf de herkomstgeschiedenis van die archiefstukken reconstrueren en toch nog een verband met het archief ontdekken.
Ook nu weer vond ik iets leuks in die rubriek: een achttiende-eeuwse kwartierstaat met ingekleurde wapens van Frederik Borre van Amerongen (toegangsnummer 0525 Huis Rosendael, inventarisnummer 2926). De kwartierstaat van Frederik Borre van Amerongen bevat 32 kwartieren.
Frederik Borre van Amerongen
Frederik Borre van Amerongen, heer van Karsbergen (1638-1722) was eigenaar van een huis aan het Janskerkhof. Hij had het achterste huis op claustraal erf III van zijn ouders Coenraad Borre van Amerongen en Nicola van Baexen geërfd. Zijn jongere broer Diederick Borre van Amerongen, heer van Sandenburg (ca. 1640-1703) erfde het voorhuis.
In 1703 werd Frederik Borre van Amerongen landcommandeur van de Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht (RDO Balije van Utrecht). Als landcommandeur woonde hij in het Duitsche Huis aan de Springweg.
Herkomst kwartierstaat
Frederik Borre van Amerongen is geen eigenaar of bewoner van Kasteel Rosendael geweest. Een mogelijke verklaring waarom zijn kwartierstaat in het archief van het Kasteel Rosendael is opgenomen, hangt samen met zijn lidmaatschap van de RDO Balije van Utrecht. Ook leden van de familie Torck, eigenaren van Kasteel Rosendael, zijn landcommandeur van de Duitsche Orde geweest.
De genoemde Lubbert Adolph Torck (1687-1758) was een broer van landcommandeur Frederik Willem Torck van Rozendaal (1691-1761). Frederik Willem Torck van Rozendaal was landcommandeur van 1753 tot aan zijn overlijden in 1761. Reinhard Jan Christiaan van Pallandt van Rosendael (1826-1899), echtgenoot van eigenaresse Ada Catharina barones Torck (1835-1902), was vanaf 1894 landcommandeur van de Ridderlijke Duitsche Orde.
Een van deze landcommandeurs zou de kwartierstaat van Frederik Borre van Amerongen naar Kasteel Rosendael kunnen hebben meegenomen, tenminste als deze zich in het archief van de RDO Balije van Utrecht heeft bevonden.
De leden van de RDO Balije van Utrecht zijn afstammelingen van oude protestante adellijke families. Degenen die tot het kapittel van de Balije van Utrecht wilden worden toegelaten dienden als bewijs van hun adeldom een kwartierstaat over te leggen. De kwartierstaat die Frederik Borre van Amerongen bij zijn admissie als Ridder-expectant van de Duitsche Orde heeft overlegd – met vier kwartieren – is te vinden in de gedigitaliseerde collectie kwartierstaten van de RDO Balije van Utrecht (inv.nr. NA.131.0.144). De kwartierstaat met 32 kwartieren die in het archief van Kasteel Rosendael is opgenomen, moet dus voor een ander doel zijn gemaakt.
Borre van Amerongen en het Janskerkhof
Hoe het ook zij, de vondst van de kwartierstaat is voor het onderzoek naar de geschiedenis van het Janskerkhof interessant in verband met de inhoud, niet vanwege de herkomst. Borre van Amerongen is een Utrechts adellijk geslacht.
De familienaam Borre van Amerongen komt niet alleen voor in de eigendomsgeschiedenis van claustraal erf III. Leden van de familie Borre van Amerongen komen ook voor in de geschiedenis van Janskerkhof 20 (vader Coenraad Borre van Amerongen), Drift 15 (oudtante Mechteld Borre van Amerongen) en Janskerkhof 24 (nicht Eleonora Sophia Borre van Amerongen).
Bekijk de gedigitaliseerde kwartierstaat
Om technische redenen heb ik de kwartierstaat moeten verkleinen om die hier te kunnen plaatsen. Wie de namen op de kwartierstaat van Frederik Borre van Amerongen beter wil kunnen lezen, kan het gedigitaliseerde archiefstuk op de website van het Gelders Archief raadplegen.
Bronnen
Gepubliceerd: 06-01-2016 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 05-01-2024.
