De Nobelstraat in Utrecht was in de middeleeuwen de oostelijke toegangsweg tot de immuniteit van Sint Jan. De percelen aan de noordkant van de Nobelstraat tussen het Janskerkhof en de Keizerstraat behoorden bij claustraal erf XII.
De straat, vermoedelijk aangelegd door het kapittel van St. Jan, liep van de immuniteit naar de stadsmuur.
Naamgeving
De straatnaam Nobelstraat (voor niet-Utrechters: uitgesproken met de klemtoon op de eerste lettergreep) wordt volgens Van der Monde (Beschrijving van pleinen…, deel 1) pas sinds de zeventiende eeuw gebruikt. Eerder werd de straat aangeduid als Heerenstraat van St. Johannes, St. Jansstraat, of met varianten daarop.
Van der Monde vermoedt dat de straat vernoemd is “naar het geslacht Nobell, reeds vroeg te Utrecht bekend”. In de eerste helft van de zeventiende eeuw woonde er inderdaad een Barbara Willems Nobel “omtrent de Vuylslooth” (zie schenkingsakte, 1634).
De nobel is ook een (van oorsprong) Engelse gouden munt, die voor het eerst werd geslagen in de veertiende eeuw onder koning Eduard III. De nobel werd vanaf 1388 ook in de Nederlandse gewesten geslagen en is ook in Utrecht in gebruik geweest. De waarde was vijftig stuivers.
Zonstraat
Het stuk tussen het Janskerkhof en de Keizerstraat (toen Vuilesloot genaamd) werd tot in de negentiende eeuw de Zonstraat genoemd. Een enkele keer, zoals in een plecht inzake Drift wijk G no. 239 uit 1628, werd de straat als Lobistraat of Lobestraat aangeduid. De naam Lobestraat verwijst naar een oud Utrechts geslacht. Ook de Zonstraat zou volgens Van der Monde naar een Utrechtse familie (Van Zon) zijn vernoemd. Toevallig of niet liep de Zonstraat gezien vanuit het Janskerkhof in de richting van het oosten, waar ’s ochtends de zon opkomt.
De Zonstraat en de Nobelstraat Utrecht behoorden in de negentiende eeuw tot wijk G.
Nobelstraat Utrecht verbreed
In 1878 werd een begin gemaakt met de verbreding van de Nobelstraat tussen het Janskerkhof en de Keizerstraat. Voor de verbreding van de Zonstraat, zoals dit deel van de Nobelstraat toen nog heette, werd het huis Drift wijk G no. 239 (op voormalig claustraal erf XIII) afgebroken.
Op de foto hierboven is de ingang van de Nobelstraat te zien ná het afbreken van het huis Drift wijk G no. 239. In die tijd was het voormalige huis Drift 9 het hoekhuis. Dit huis kreeg na het afbreken van Drift wijk G no. 239 een nieuwe gevelbedekking. Later is ook dit huis afgebroken. Tegenwoordig staat hier het Pietas-gebouw.
Twee decennia later werden de panden op het perceel Zonstraat wijk G nos. 441 en 442 (perceel A533, OAT 1832, Hisgis), op de hoek van de Keizerstraat en de Zonstraat, afgebroken. Hier stonden een bakkerij, genaamd De Werelt vol Cruyssen, en een woning. Dit perceel behoorde in een ver verleden tot het perceel Drift wijk G no. 239.
Vanwege de verbreding van de straat ontstond een nieuwe rooilijn. De huidige panden aan de noordkant van de Nobelstraat, tussen het Janskerkhof en de Keizerstraat, dateren daardoor van na 1878.
In 1924 werden de huizen op de zuidhoek afgebroken (Drift 5 en 7 oud), ten behoeve van een verbreding aan de zuidkant van de straat.
Huizen aan de noordzijde van de Nobelstraat
Aan de noordzijde van de voormalige Zonstraat staan en stonden:
- Nobelstraat 2a Utrecht (dit adres behoort bij het Piëtas gebouw op Drift 9)
- Nobelstraat 2 Utrecht
- Nobelstraat 4 Utrecht (gebouwd op het perceel van het stalgebouw van Drift 9)
- Nobelstraat 6-8 Utrecht oud (afgebroken in 1892)
Klik op een van de bovenstaande adressen om door te lezen over de geschiedenis van de huizen aan deze straat.
Bronnen
- Stukken over de aankoop van gebouwde en ongebouwde percelen in verband met de verbreding van de Zonstraat en de Nobelstraat, 1877-1887 (HUA).
Gepubliceerd: 31-07-2017 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 13-03-2022.