Jansdam 14 Utrecht is het adres van het koetshuis en stallen van Janskerkhof 12. Het koetshuis en de stallen zijn een rijksmonument. In 1932 is het stalgebouw vrijwel geheel vernieuwd.
De eigendomsgeschiedenis van Jansdam 14 volgt die van Janskerkhof 12. Zie ook aldaar.
Claustraal erf XIV
Het perceel van Jansdam 14 behoorde in de middeleeuwen samen met Janskerkhof 12 tot de immuniteit van Sint Jan (claustraal erf XIV).
Het huis op claustraal erf XIV wordt voor het eerst genoemd in 1412. Het perceel heeft vermoedelijk altijd een uitgang op de Jansdam gehad.
Koetshuis
In de oudste transportakten wordt nog niet over een koetshuis gesproken, maar uitsluitend over een stallinge.
De eerste vermelding van een koetshuis dateert mogelijk van 1688, toen Janskerkhof 12 uit de boedel van Sophia Geertruijd van der Bruggenij genaemt Haesecamp werd gekocht door Lucia Wijbrants (1638-1719), weduwe van Johan van Nellesteyn.
In de transportakte van 1688 wordt het getransporteerde perceel beschreven als “de helfte van een huis, stallinge en de daar achter een koetshuis”.
Oostwaarts lag de Nieuwegracht, de belending westwaarts voor was het huis van Isaac van Helsdingen (Janskerkhof 11) en de belending westwaarts achter was Francois le Gillon (het deel van het perceel van Janskerkhof 10 gelegen achter Janskerkhof 11). Achter het huis was een poort, uitkomend op de Jansdam.
Traptoren
Een opvallend detail van het koetshuis is de traptoren. De huidige traptoren dateert van 1932. De traptoren had voor de uitvoering van deze verbouwing nog een plat dak, zoals te zien is op de foto uit 1904, onder aan deze pagina.
Van oorsprong heeft de traptoren echter een puntdak gehad. Dit puntdak wordt weergegeven op een tekening uit 1714, opgenomen in een uitgave van Nicolas Chevalier: Relation des fetes que Son Excellence Monseigneur, Le Comte de Tarouca a données au sujet des naissances des deux Princes de Portugal, Utrecht, 1714.
Op deze tekening is de gondelvaart van 13 juli 1714 te zien, die door de toentertijd in Utrecht verblijvende Portugese graaf van Tarouca was georganiseerd. We zien de zijkant van Janskerkhof 12, met links de traptoren van het koetshuis, met puntdak.
Twee decennia later, op een tekening van Jan de Beijer (1737), is het puntdak van het koetshuis vervangen door een plat dak.
Het verschil tussen deze twee tekeningen doet vermoeden dat de grote verbouwing van Janskerkhof 12, die Lucas van Voorst in 1723 heeft laten uitvoeren, ook een wijziging van het stalgebouw op Jansdam 14 omvatte.
OAT 1832
Het erf is altijd intact gebleven. In de OAT 1832 staat Wernard van Beest als eigenaar van perceel A 1243 (huis, erf en stal) vermeld.
Omnummering 1890
Het koetshuis aan de Jansdam heeft in de negentiende eeuw geen wijknummer gehad. Bij de omnummering in 1890 kreeg het koetshuis voor het eerst een eigen adres, Jansdam 14 Utrecht.
In 1895 tekende Anthony Grolman het huis Janskerkhof 12, zowel van de voor- als de achterkant. Ook op de tekening van de achterkant van het huis, het koetshuis aan de Jansdam (HUA, catalogusnr. 30701), heeft hij de familienaam Van Voorst van Beest vermeld. Ook op deze tekening heeft de traptoren een plat dak.
Verbouwing 1904
In 1904 kocht de Rotterdamse firma Allan & Co. – voluit de Koninklijke Nederlandsche Stoommeubelfabriek der firma Allan & Co. – het huis Janskerkhof 12 om er een meubelmagazijn te vestigen.
Het pand werd eerst verbouwd. Aan de achterkant kwam een nieuwe opgang voor het werkpersoneel (HUA, bouwdossier 4270-92-378). De gevel van Jansdam 14 was indertijd gepleisterd. Het bedrijf opende in 1905.
Op 15 juli 1911 werd het perceel Janskerkhof 12 Utrecht verkocht. Het perceel met stal, koetshuis en binnenplaats werd opgehouden voor f 73.500,-.
Verbouwing 1932
Blijkens een artikel in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 25 oktober 1924 (Delpher), was destijds de Geldersche Credietvereeniging op Janskerkhof 12 gevestigd. Het artikel, met als kop “Vandalisme in Utrecht”, bevat een zeer kritische beschouwing van de verbouwing van het huis, waarbij onder meer de met stucwerk versierde vestibule doorgebroken was.
Bij een grootschalige verbouwing in 1932 is de vestibule weer zo veel mogelijk in oude staat teruggebracht (Utrechts Nieuwsblad, 10-11-1932, p. 10).
Het stalgebouw op Jansdam 14 werd bij deze verbouwing vrijwel geheel vernieuwd. Het gebouw kreeg een bakstenen gevel. De deur kreeg een halfronde bakstenen omlijsting. De traptoren kreeg weer een puntdak.
Rijksmonument
Het koetshuis en de stallen zijn in 1967 onder het adres Jansdam 14A in het Rijksmonumentenregister (monument nr. 36151) opgenomen. De omschrijving in het rijksmonumentenregister luidt:
“KOETSHUIS en STALLEN tot HUIS van Voorst, Janskerkhof 12 behorend, gerestaureerd, langgerekt zadeldak met aan de Driftzijde veelzijdig hangtorentje met natuurstenen blokken, twee vensters met fraai traliewerk. Aanvang XVII.”
Verbouwing 1995
In 1995 werd de deur vervangen door een raam (bouwdossier 11615).
Bronnen
- Utrechts Nieuwsblad, 10-07-1911, p. 2.
- Utrechts Nieuwsblad, 15-07-1911, p. 2.
- Utrechts Nieuwsblad, 10-11-1932, p. 10.
Gepubliceerd: 29-08-2017 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 18-09-2024.