Drift 1 Utrecht (tot 1890: Drift wijk G no. 330) is een rijksmonument. Het huis staat op grond die na het graven van de Drift, in 1393 door de stad Utrecht in erfpacht werd uitgegeven. Het perceel liep om het kleine perceel Kromme Nieuwegracht 2 heen. Het deel aan de Kromme Nieuwegracht, dat een met een muur omheind erf was, heeft nu het adres Kromme Nieuwegracht 4.
M. Dolfin e.a. (p. 27) schrijven over Drift 1 Utrecht: “Een 17de-eeuws dwars huis, bestaande uit een voorhuis met een 14de-eeuws dwars achterhuis dat is gedeeld met Drift 3. Dit laatste bouwdeel behoorde bij een oudere verkaveling, voorafgaand aan het graven van de Drift. Het huis heeft twee bouwlagen, kelders, een straatkelder en twee zadeldaken. Het achterhuis heeft kelders gehad met hoger gelegen kruisgewelven. Mogelijk behoorde het achterhuis bij een claustraal huis van St Jan.”
Rijksmonument
Drift 1 Utrecht is een rijksmonument. Het huis wordt in het Rijksmonumentenregister (monument nummer 36090) omschreven als:
“Hoekpand Kromme Nieuwegracht. Gevel met rechte kroonlijst en hoog zadeldak XVII.”
De inschrijving dateert van 14 mei 1975. Het perceel Kromme Nieuwegracht 2 was, zoals ook te zien is op de foto boven aan deze pagina, op dat moment onbebouwd.
Erfpacht
Het perceel Drift 1 was in de middeleeuwen eigendom van het kapittel van Sint Jan. In januari 1393 werd de grond ten oostzijde van de nieuw gegraven Drift door het stadsbestuur verdeeld in tien hofsteden en in erfpacht uitgegeven.
Goert Bollen
Vanaf 1550 was het perceel eigendom van Goert (Goort) Bollen. Hij had de huijsinge en hofstede getransporteerd gekregen door Alit Jansdr. Er rustte een oudeigen op van 4 loot zilver ten behoeve van de heren van Sint Jan.
Pauwels van Eesteren
In augustus 1558 transporteerden de erfgenamen van Goert Bollen een camere of huijsinge aan het Sint Janskerkhof op de gracht aan Pauwels van Eesteren. De camer had dezelfde belendingen als in 1550, maar het oudeigen was 3 1/2 loot zilver.
(…)
Jasper van den Berch en Johanna Saris de Coninck
In 1601 werd uit de boedel van wijlen Maria Dircx een huis met hofstede en kluis aan de Jansdam getransporteerd aan Johanna de Coninck, weduwe van Jasper van den Berch. De belendingen boven en beneden waren de koopster. Op het huis rustte een oudeigen van 42 stuivers ten behoeve van de heren van St. Jan. (De erfgenamen van Maria Dircx, Jan Dircx en Anna Sebastiaensdr, transporteerden drie maanden eerder ook een half huis uit de erfenis van Aeltgen Gerrit Fredericksdr aan Armen Noothulp. Het halve oudeigen daarop bedroeg f 2,- en 2 stuivers.)
Jaspar van den Berch en Johanna Saris de Coninck waren in 1585 getrouwd (zie ook transcriptie Buurspraakboek 1585). Jasper van den Berch werd op 2 april 1593 overluid.
In 1603 werd het toenmalige huis op Kromme Nieuwegracht 2 getransporteerd. De belending oostwaarts boven was de weduwe van Jasper van den Berch. De nieuwe eigenaar was gebonden aan een overeenkomst inhoudende dat men geen licht of lucht mocht scheppen op het erf van het grote huis van jonkheer Van den Berch.
Het genoemde erf lag op het perceel Kromme Nieuwegracht 4. Op de kaart van Jan van Vianen / C. Specht, uit 1695/1740, is dit erf ingetekend. Het erf (op de afbeelding ter hoogte van het tweede en derde boompje van links) werd omheind door een muur aan de straatkant.
Frederick van Zuylen van Nyvelt
In augustus 1638 maakten Frederick van Zuylen van Nyvelt en Johanna van den Berch een testament, wonende aan de Nieuwegraft jegens over huyssinge van de heer van Brakel (eigenaar Janskerkhof 12). Frederick van Zuylen van Nyvelt was te zwak om de akte te kunnen ondertekenen. Hij is kort daarna overleden en werd op 15 augustus 1638 overluid (44p190).
Fredrick van Suylen van Nyvelt en Joanna van den Berch waren in 1636 getrouwd. Ook de namen van hun vaders, Willem van Zuylen van Nyvelt, heer van Snaafburg, en Alexander van den Berch, worden in de trouwakte genoemd.
In maart 1640 gaf Johanna van den Berch, weduwe van Frederick van Zuylen van Nyvelt, procuratie om een huis aan de oostzijde van de Nieuwegracht te Utrecht (naast het fraterhuis) te transporteren aan Abraham Tentenier. De akte werd opgemaakt bij Johanna thuis, aan de Nieuwegraft ontrent St. Janskerckhoff.
Herman van Doyenborch a Cuylenborch
In november 1640 hertrouwde Joanna van den Berch, weduwe van Frederik van Zuylen van Nyvelt, met Herman van Doeyenburch.
In 1644 werd het hoekhuis verkocht. De belendingen waren achter en noordwaarts Van Doeyenborch.
In 1655 gaf Herman van Doyenborch a Cuylenborch, wonend in Overlangbroek, procuratie tot het vestigen van een plecht van f 2.500,- op een huis en hofstede aan de Nieuwegracht bij de Jansdam tegenover het huis van Van Braeckel (Janskerkhof 12). Volgens de akte werd het huis bewoond door jonkheer Van Merenborch.
Hun zoon Alexander trouwde in 1657 met Wichmoet van Wijnbergen. Volgens de huwelijksinschrijving woonde de bruidegom in Nederlangbroek.
In 1662 gaf Herman van Doeyenburch procuratie om een plecht op het huis te vestigen ten behoeve van Michiel la Reviere. Noordwaarts stond het huis van Barbara Holl, weduwe van Alexander van den Berch (tr. 1615; zie Drift 3). Zij was de moeder van Joanna. Zuidwaarts stond het huis van een bakker (zijn naam is niet ingevuld).
Een jaar later was sprake van een desolate boedel (verklaring, procuratie).
Alert van Lakervelt
In november 1663 gaf buurman Herman van den Berch procuratie tot het vestigen van een plecht. Als belendende eigenaar wordt genoemd Alert van Lakervelt. Van Lakervelt had het huis vermoedelijk in april 1663 van het gerecht gekocht.
Aelbert Jacob van Lakerveltszoon was in 1640 voor het gerecht getrouwd met Margareta Jacob Portengensdochter. Margareta Portengen overleed in 1654. In 1655 hertrouwde Allard van Lakervelt met Hendrina van Buyren (-1689).
In december 1663 sloot Van Lakervelt een overeenkomst met Anna Strick, weduwe van Dirck de Goyer. Zij kwamen overeen dat de achtermuur eigendom van Van Lakervelt bleef.
Nieuw buurhuis
In 1667 sloot Alert van Lakervelt een overeenkomst met metselaar Christiaan van Vianen over een nieuw te bouwen huis op de hoek van de Drift met de Kromme Nieuwegracht (Kromme Nieuwegracht 2).
Allert van Lakervelt overleed in juni 1691 wonende bij de Jacobsbrug, nalatende mondige kinderen. Hij werd begraven in de Jacobikerk.
Jacob van Lakervelt
In september 1691 werd de boedel van Alert van Laeckervelt gescheiden. Drift 1 kwam in handen van zijn zoon Jacob van Lakervelt (-1718), uit zijn huwelijk met Margareta Portengen. Uit de scheidingsakte blijkt dat er op het huis een recht van voorkoop rustte ten behoeve van de heren kanunniken van het kapittel van Sint Jan. Jacob van Lakervelt was in 1671 getrouwd met Maria van Schaick.
Agneta van der Mast
Het huis werd volgens de scheidingsakte bewoond door Agneta van der Mast, weduwe van Willem van Steelandt (ovl. 1677; tr. 1664).
Jacobus de la Faye
In december 1705 verhuurde Jacob van Lakervelt het huis aan Jacobus de la Faye. Predikant Jacobus de la Faye, ook Jacob de la Faye of Jacques de la Faye genaamd (-1748), was in 1701, onder huwelijkse voorwaarden, getrouwd met Maria Maturin. Zij huurden het huis al.
Maria Maturin overleed op 16 mei 1705, wonende aan de Nieuwegracht bij den Dam. Zij werd begraven in de Buurkerk, samen met haar kraamkind.
In 1707 hertrouwde Jacobus de la Faye, onder huwelijkse voorwaarden, met Susanna de Merville.
Maria van Schaijck, vrouw van Jacob van Lakervelt, overleed in oktober 1697, wonende op de Voorstraat, nalatende haar man en onmondige kinderen. Jacobus van Lakervelt, weduwnaar van Maria van Schaick, hertrouwde in 1710 met Maria Oudenhijn. In november 1718 maakte Jacob van Lakervelt, wonende op de Voorstraat, zijn testament. Jacob van Lakervelt overleed in december 1718 wonende op de Voorstraat, nalatende zijn vrouw met mondige en onmondige kinderen.
Johannes van Nes
Op 21 oktober 1719 verkochten de erfgenamen van Jacob van Lakervelt het huis aan Johannes van Nes. Het transport vond plaats bij willig decreet. Het huis werd volgens de verkoopakte nog steeds bewoond door Jacobus de la Faye.
Gerrit Maximiliaan Pynssen van der Aa
Op 28 oktober 1719 werd het huis genaast door de heer Van Deijl als decaan van het kapittel van Sint Jan. De datum staat vermeld in de verkoopakte.
Gerard Maximiliaen Pynssen van der Aa (1662-1733), geëligeerde raad ter staten van Utrecht, weduwnaar van Jeanne Anthonetta van Lynden (1666–1708), was in 1713 hertrouwd met Anna Maria de Marez, met attestatie van Utrecht.
Jacob de la Faye
In december 1719 verhuurde Gerard Maximiliaen Pynssen van der Aa het huis aan predikant Jacob de la Faye. In 1725 werd het huis wederom verhuurd aan Jacob de la Faye.
Pieter Theodoor van Herzeele
Op 17 januari 1732 werd het huis door Gerrit Maximiliaan Pynssen van der Aa verhuurd aan Pieter Theodoor van Herzeele. Uit de akte blijkt dat het huis verbouwd was. De akte bevat een beschrijving hoe het huis er toentertijd inwendig uitzag.
Pieter Theodoor van Herzeele was in 1716 in Rotterdam getrouwd met Catharina Susanna van Schoonhoven. In 1726 (doop) woonden zij nog in Rotterdam. Luuc Kooijmans meldt in zijn boek Vriendschap (2e druk, p. 405) dat Van Herzeele daarna de heerlijkheid Voorn had gekocht, maar in financiële moeilijkheden was geraakt. Het echtpaar waren de pleegouders van Jan Pieter Theodoor Huydecoper (Luuc Kooijmans, Vriendschap, hoofdstuk 15).
Verbouwing
Ook in januari 1732 sloot Pynssen van der Aa een akkoord over de verbouwing van het huis met luitenant-kolonel Benjamin de Guy, mede-eigenaar van Kromme Nieuwegracht 6. De Guy was in 1724, onder huwelijkse voorwaarden, getrouwd met Johanna Hester Heldevier. Haar oom Willem Pesters had het huis in 1698 van Daniel van Berck gekocht (dat eerder eigendom was van Johan Meerman).
Uit de overeenkomst lijkt te kunnen worden afgeleid dat Gerard Maximiliaan Pynssen van der Aa het perceel Kromme Nieuwegracht 4 had bebouwd.
“mitsgaders eenige nieuwe vertrecken tegens des heer laatsten comparants west sijdelmuer te doen maken”.
Het echtpaar Van Herzeele is alweer snel verhuisd. In augustus 1733 sloot Pieter Theodoor van Herzeele een huurcontract met Jacob Meyen inzake diens huis met koetshuis op Achter St. Pieter.
Anna Maria de Marez
Gerrit Maximiliaan Pynssen van der Aa overleed in januari 1733. Drift 1 werd geërfd door zijn weduwe Anna Maria de Marez. Zij was een dochter van Samuel de Marez en Margareta Trip. Van haar ouders had zij Janskerkhof 13 geërfd. Anna Maria de Marez woonde Achter Sint Pieter.
Ten tijde van de Liberale Gifte 1748 werd Drift 1 (Fortuin no. 182) bewoond door Sophia Lambregts en Maria de Gaay met twee personeelsleden, onder wie Caatje Langewegen.
Wilhelmus van Irhoven
In december 1751 werd het huis door Pieter Anthoni Godin onderverhuurd aan Wilhelmus van Irhoven, professor in de godgeleerdheid. Pieter Anthoni Godin had zelf, elf dagen eerder, een huis aan de oostzijde van de Plompetorengracht gehuurd van Jan Leonard van Ewijk.
Wilhelmus van Irhoven was in 1746 getrouwd met Debora Scheeringh. Wilhelmus van Irhoven overleed op 18 november 1760, wonend op de Mariaplaats.
Gerard Maximiliaan van Rechteren
Anna Maria de Marez overleed in 1763. In augustus 1765 werd de boedel door de erven Anna Maria de Mareez, weduwe Gerard Maximiliaan baron Pynssen van der Aa, gescheiden. Drift 1 kwam in handen van haar kleinzoon Gerard Maximiliaan van Rechteren (1744–1782). Hij was een zoon van Jacob Hendrik van Rechteren (1709-1783) en Margareta Maria Pijnssen van der Aa (1714-).
Het huis werd toentertijd bewoond door Susanna le Leu de Wilhem (ovl. ‘s-Gravenhage 1790), weduwe van oud-burgemeester Jacob van Berck.
In 1769 diende het huis als onderpand in een schuldbekentenis van Gerard Maximiliaan grave van Rechteren.
Erven Van Rechteren
Gerard Maximiliaan van Rechteren overleed in 1782. Zijn vader Johan Hendrik van Rechteren was zijn erfgenaam ab intestato, maar deed afstand van de erfenis ten behoeve van zijn kinderen.
Postkantoor
In 1806 verhuurden Anna Maria gravin van Rechteren (1736–1810) en Henrietta Geertruida gravin van Rechteren het huis voor een periode van twintig jaar aan Gijsbertus Hermanus Mulders namens de posterijen van het koninkrijk Holland.
Dirk Wernard van Olst
Ten tijde van de volkstelling van 1813 werd het huis bewoond door Dirk Wernard van Olst (1758-1828), directeur van het postkantoor, en zijn bediende Ida Offerman.
Dirk Wernard van Olst was in 1784 getrouwd met Catalina Margarita ten Bosch. Hij was brievenbesteller en zij was Post-comptoir houdster (Verzameling van alle de memorien van geleeden schaden, dl. 4). In 1814 hertrouwde Van Olst met Wilhelmina de Meijer, weduwe van Nicolaas de Brieder.
Te koop
In 1822 werd het gebouw van het Koninklijke Postkantoor te koop aangeboden (Utrechtsche Courant, 08-07-1822, Delpher):
Op Zaturdag den 3. Augustus 1822, des namiddags ten 4 ure precies, zal aan het Bureau der Publieke Verkoopingen achter St. Pieter binnen Utrecht, worden geveild en aan de genoegbiedenden verkocht:
No. I. Een vrolijk, welgesitueerd en ruim HUIS, voorzien van vier Beneden- en zes Boven- Kamers, waarin thans het Koninklijk Post-Kantoor wordt gehouden, staande binnen Utrecht nabij den Jansdam, Wijk G. No. 330, verhuurd, aan den Heer D.W. van Olst, voor f 375 – in het jaar, boven Deur- en Venstergeld, tot ultimo April 1823.
No. 2. Een HUIS, staande mede binnen Utrecht, naasten annex het voorgaande, Wijk G. No. 331, verhuurd aan J.J. Schelling, voor f 90. – in het jaar, boven Deur- en Venstergeld, tot ultimo April 1823. No. 1. en 2. zullen eerst afzonderlijk en daarna bij elkander geveild worden. Nader onderrigt is te bekomen ten Kantore van den Notaris N. W. BUDDINGH, te Utrecht.
(Wijk G no. 331 was het toenmalige adres van Kromme Nieuwegracht 2. Dit huis is rond 1940 gesloopt. In 2001 werd op dit kleine perceel van circa drie bij vijf meter, naar ontwerp van architectenbureau Sluijmer en van Leeuwen. een nieuw woonhuis gebouwd van glas en staal. )
Wilhelmina de Meijer overleed op 2 juli 1823, wonende Jansdam (!sic) wijk G no. 330 (BS Utrecht 1824 O, aktenr. 590). Tijdens de volkstelling van 1824 werd het huis nog steeds bewoond door Dirk Wernard van Olst (blad 70). Hij woonde hier samen met vier kinderen van Wilhelmina de Meijer, uit haar huwelijk met Nicolaas de Brieder, en een dienstmaagd, Cornelia van Wageningen.
Dirk Wernard van Olst overleed op 26 juli 1828, wonende op Drift wijk G no. 330 (BS Utrecht 1828 O, aktenr. 642).
Willem Gijsbertus van Romondt
In 1829 werd het huis wederom te koop aangeboden (Utrechtsche Courant, 09-03-1829, Delpher):
Op Zaturdag den 21. Maart 1829, des namiddags ten 5 ure precies, zal men binnen Utrecht aan het Bureau der Publieke Verkoopingen achter St. Pieter, Wijk F. No. 363, veilen en aan de meest biedenden verkoopen:
No. 1. Eene HUIZINGE, binnen Utrecht aan de Oostzijde van de Nieuwe Gracht of Drift, Wijk G No. 330 voorzien van 4 Beneden- en 6 Boven – Kamers, Keuken, Zolderingen, Wijn-, Provisie- en Turfkelders
No. 2. Eene HUIZINGE, staande naast het voorgaande Perceel, Wijk G. No. 331, bestaande in Voorhuis, 3 Beneden en Boven -Kamers, Zoldertje, Keuken en Kelder.
(…)
Breeder bij aangeplakte Billetten en nader onderrigt te bekomen ten Kantore van den Notaris GERARDUS HENDRIKUS STEVENS, binnen Utrecht.
OAT 1832
In de OAT 1832 staat pompemaker Willem Gijsbertus van Romondt als eigenaar van perceel B18 (huis en erf) vermeld. B18 omvatte de percelen van Drift 1 en Kromme Nieuwegracht 4.
Willem van Romondt (-1836) was in 1796 getrouwd met Catharina Tollenaar (-1812). Van Romondt verhuurde het pand.
Boekhandel Robert Natan
Henkel en Natan berichtten in de Utrechtsche Courant van 21 maart 1834 (Delpher) dat zij hun boekhandel uit de Korte Nieuwstraat hadden verplaatst naar de Drift bij de Jansdam, wijk G no. 330. in het pand van het voormalige postkantoor.
In juni 1834 gingen G. Henkel en R. Natan ieder onder eigen naam verder (Utrechtsche courant, 20-06-1834, Delpher). G. Henkel vertrok naar Leiden en Robert Natan bleef gevestigd op Drift 1 met zijn Hoogduitsche boekhandel, ook wel Deutsche Buchhandlung (Utrechtsche courant, 15-06-1836, Delpher).
Adolph Julius Robert Natan was getrouwd geweest met Henriette Heselmann (-1833). In 1835 hertrouwde hij met Geertruijda van der Kolk (1815-).
Hermanus Henricus van Romondt
Pompemaker Willem Gijsbertus van Romondt overleed in 1836 aan het Stadhuis, wijk D no. 30.
In de Utrechtsche Courant van 11 juni 1838 (Delpher) berichtte zijn zoon H.H. van Romondt dat hij zijn boekhandel vanuit de Choorstraat had verplaatst naar Drift wijk G no. 330.
Hermanus Henricus van Romondt (1809-1881) trouwde in 1849 in Vleuten met Johanna Petronella Groen (1832-1884).
Hermanus Henricus van Romondt, 71 jaar oud, overleed op 21 mei 1881 op Drift wijk G no. 330 Utrecht (BS Utrecht 1881 O, aktenr. 823).
Wilhelmus Gijsbertus Franciscus van Romondt
In 1886 werd het huis in opdracht van W.G.F. van Romondt verbouwd. Op de bouwtekening is onder meer de huidige pui van Kromme Nieuwegracht 4 ingetekend (HUA, bouwdossier 4270-42-659).
Wilhelmus Gijsbertus Franciscus van Romondt (1850-) was in mei van dat jaar getrouwd met Anna Maria Hasenbos (1863-). Op 24 februari 1887 werd hun zoon Anton Herman Willem Maria van Romondt geboren op Drift wijk G no. 330 (BS Utrecht 1887 G, aktenr. 444; ovl. april 1887).
Drift 1 Utrecht
Bij de omnummering van 1890 werd het adres Drift wijk G no. 330 gewijzigd in Drift 1 Utrecht.
Pianofabriek Ch. Bocage
Eind negentiende eeuw was de pianofabriek van Charles Marie Bocage (1850-1911) op Drift 1 gevestigd (zie o.a. De locomotief: Samarangsch handels- en advertentie-blad, 29-07-1893, Delpher). Hij dreef zijn handel samen met H.C. Dupont. In 1895 verbraken zij hun werkverband en verhuisde Charles Bocage met zijn gezin naar Rotterdam.
Pianohandel Henri C. Dupont
Van 1895 tot 1897 adverteerde piano- en orgelhandel Henri C. Dupont, voorheen Bocage en Dupont, op Drift 1 Utrecht (zie o.a. De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 12-11-1896, Delpher).
Pianohandel Adriaan J. van Schaik
In de eerste helft van de twintigste eeuw was het piano- en orgelmagazijn van Adriaan Johan van Schaik op Drift 1 Utrecht gevestigd.
Crediet- en Effectenbank
In de tweede helft van de twintigste eeuw was op Kromme Nieuwegracht 4 Utrecht de Crediet- en Effectenbank gevestigd. Ook het pand Drift 1 Utrecht maakte deel uit van het kantoor van de Crediet- en Effectenbank.
Verbouwing Drift 1
In 1992 werd Drift 1 Utrecht verbouwd. Daarbij werd de indeling van het huis gewijzigd (HUA, bouwdossier 8213).
Huidige bestemming Drift 1 Utrecht: Globi
Drift 1 Utrecht heeft een functie als kantoor. Op Drift 1 is Globi, een organisatie voor Intercultural learning, gevestigd.
Gepubliceerd: 13-09-2018 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 14-06-2022.