Dit is het Centraal Museum Janskerkhof!
In het Centraal Museum Utrecht is van 29 september 2012 t/m 28 februari 2016 de tentoonstelling Dit is het Centraal Museum! te zien. De tentoonstelling geeft een mooi beeld van de geschiedenis van Utrecht. Een aantal van de getoonde objecten houdt verband met de geschiedenis van het Janskerkhof.
In de tentoonstelling Dit is het Centraal Museum! wordt een aantal topstukken uit de collectie van het Centraal Museum Utrecht getoond. Ook is een museumcatalogus verschenen, waarin 50 topstukken uit de collectie worden beschreven (ISBN 9789059830295). In de catalogus worden ook voorwerpen beschreven die niet in de tentoonstelling te zien zijn. Andersom ontbreken in de catalogus enkele objecten die hieronder zullen worden genoemd.
Joost Cornelisz Droochsloot
Hoog boven de deur van de expositieruimte, te hoog om het goed te kunnen bekijken, hangt het schilderij Gezicht op de stad Utrecht van Joost Cornelisz Droochsloot. De kerk die boven de bedelaar (rode kleding) staat, is de Janskerk.
Jan van Scorel
De periode Utrecht voor de reformatie wordt belicht aan de hand van de schilder Jan van Scorel. Zijn Lokhorst-drieluik staat centraal, maar schuin daar tegenover hangt een portret van leden van de Jeruzalemsbroederschap dat vermoedelijk in de Palmitentempel heeft gehangen, die tot 1581 op het perceel van Janskerkhof 7 heeft gestaan.
Jan van Scorel woonde aan de Mariaplaats. Zijn kleinzoon Cornelis van Sypenesse en zijn achterkleinzoon Jacob van Sypenesse hadden bezittingen rond het Janskerkhof. Wie staande voor het portret van de leden van de Jeruzalemsbroederschap naar beneden kijkt, ziet een (tot de vaste collectie behorend) fragment van een tegelvloer uit een claustraal huis, dat in de negentiende eeuw gevonden is in de tuin van Janskerkhof 16. De tegelvloer moet hebben gelegen in een van de huizen op claustraal erf III, die eigendom zijn geweest van Cornelis van Sypenesse.
Joachim Wtewael
De periode Utrecht na de reformatie wordt belicht aan de hand van de schilder Joachim Wtewael (1566-1638), de grootvader van Hillegonda Pater (bewoonster van Janskerkhof 15a) en Aletta Pater (bewoonster van Janskerkhof 16). Joachim Wtewael was vlashandelaar en kunstschilder. Vanaf 1630 was Joachim Wtewael raad in de vroedschap van Utrecht.
Joachim Wtewael wordt gezien als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het maniërisme. Naast mythologische voorstellingen heeft hij echter ook prachtige portretten van zijn eigen gezin geschilderd. In de tentoonstelling hangen zijn zelfportret en het portret van zijn echtgenote Christina van Halen (1568-1629), beide uit 1601. Ook staat in deze ruimte een kast die voor Joachim Wtewael werd gemaakt en later op Janskerkhof 16 heeft gestaan. De kast is gemaakt van verschillende houtsoorten, onder meer eikenhout, ebbenhout en notenhout.
Adam van Vianen
In de vitrine met zilverwerk staan enkele tazzas, gemaakt door de Utrechtse zilversmid en graveur Adam van Vianen (ca. 1569-1627).
Adam van Vianen trouwde in 1593 met Aeltgen Verhorst (†1595). Haar vader Aert Matthijsz Verhorst hertrouwde in 1598 met Aleyt Pauwels Gerritsdr, eigenaresse van Janskerkhof 1.
Pieter Jansz Saenredam
Tegenover de wand met de schilderijen van Joachim Wtewael hangt het schilderij De Sint Antoniuskapel in de Sint Janskerk te Utrecht (1645) van Pieter Jansz Saenredam. Het schilderij is gebaseerd op een tekening die Pieter Jansz Saenredam in 1636, gedurende zijn verblijf in Utrecht, heeft gemaakt. Deze tekening bevindt zich in de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam.
Gerrit van Honthorst
Op de foto die het Centraal Museum Utrecht voor advertentiedoeleinden gebruikt (zie hierboven) is het schilderij De koppelaarster (1625) van Gerrit van Honthorst te zien, dat een centrale plek heeft in de zaal met Utrechtse caravaggisten.
Gerrit van Honthorst woonde in de Snippenvlucht en later aan het Domplein. De enige link die tot nu toe is gevonden tussen Gerrit van Honthorst en het Janskerkhof is een plecht die in 1651 ten behoeve van hem werd gevestigd op het huis Drift 8 (voormalig claustraal erf VI).
Poppenhuis Petronella de la Court
In de zaal waar de periode van regenten, edelen en patriciërs wordt belicht staat het poppenhuis van Petronella de la Court.
Anders dan de catalogus lijkt te suggereren was de laatste erfgename van het poppenhuis, mevrouw J.H.C. (Judith Hester Catharina) Pipersberg-Holtzhey (1778-1870), geen nakomelinge van Petronella de la Court. Het poppenhuis werd halverwege de achttiende eeuw van de familie gekocht door de Amsterdamse tabakshandelaar Pieter van der Beek, van wie zij afstamt. Mevrouw Pipersberg-Holtzhey, die op Janskerkhof 11 woonde, schonk het poppenhuis in 1866 aan de Gemeente Utrecht.
Het poppenhuis van Petronella de la Court werd recent gemoderniseerd. De kamers worden nu verlicht door middel van energiezuinige LED-verlichting.
Portret Aletta Pater
Aan de muur links van het poppenhuis hangt het portret van Aletta Pater (1641-1725) dat werd geschilderd door Cornelis Jonson van Ceulen II, met een vergulde lindehouten lijst van de beeldhouwer Ambrosius van Swol.
Het schilderij uit 1662 – vervaardigd een jaar voordat Aletta Pater met Jacob Martens in het huwelijk trad – hing beneden in de voorkamer van haar woonhuis Janskerkhof 16. Het Centraal Museum Utrecht kreeg het schilderij in 1972 gelegateerd van de laatste particuliere eigenaar van Janskerkhof 16.
De slag bij Vreeswijk
Uit de patriottentijd zijn voorwerpen te bezichtigen van de officier Cornelis Govert Visscher en de kanonnier Robertus van der Vlerk, gesneuveld bij Vreeswijk op 9 mei 1787.
Cornelis Govert Visscher was een neef (oomzegger) van Hendrik Jacob van Hengst, die op Minrebroederstraat 20 woonde (het huis achter perceel Janskerkhof 4-4a). De militaire compagnieën uit Utrecht stonden tijdens de slag bij Vreeswijk onder het commando van Jan Anthony d’Averhoult (1756-1792), een neef van de zusters d’Averhoult die het achterste huis op het voormalig claustraal erf III bewoonden en hem daar in zijn jeugd hadden opgevangen.
Isaac Ouwater
Verder is in deze zaal het schilderij Het Janskerkhof te Utrecht van Isaac Ouwater, uit 1779, te zien. Op het schilderij is links de Janskerk met de Hoofdwacht afgebeeld en rechts de Statenkamer. Daartussen zien we, met op de achtergrond de Dom, van links naar rechts, (een deel van) Janskerkhof 6, Janskerkhof 5, het huis naast Janskerkhof 5 (toentertijd eigendom van Willem Goedbier en Aletta van Osch) en de achterkant van het huis van de familie Van Hengst in de Minrebroederstraat. De twee laatstgenoemde huizen werden in de negentiende eeuw vervangen door het gebouw van het Stedelijk Gymnasium.
De hofsleep ontbreekt
Een belangrijk topstuk uit de collectie van het Centraal Museum Utrecht, de hofsleep, die wel in de catalogus staat, ontbreekt helaas in de tentoonstelling.
De hofsleep werd in 1975 aan het museum geschonken door Baronesse W.E. Taets van Amerongen-Rutgers van Rozenburg. In de catalogus wordt vermeld dat de hofsleep vermoedelijk van haar voormoeder Elisabeth Both Hendriksen-Winter (1786-1809) is geweest.
Elisabeth Charlotte Winter was getrouwd met Willem Jan Both Hendriksen, zoon van Jan Both Hendriksen, eigenaar van het huis op de noordhoek Drift/Nobelstraat. De hofsleep moet bewaard zijn geweest op de buitenplaats Sandwijck bij De Bilt, waar het echtpaar woonde. In 1820 kocht Willem Jan Both Hendriksen Janskerkhof 13. Na het overlijden van Willem Jan Both Hendriksen kwam Sandwijck in handen van zijn dochter Elisabeth Charlotta Petronella Both Hendriksen en haar echtgenoot Christiaan Willem Johan baron van Boetzelaer heer van Dubbeldam. In 1963 verkocht de familie Van Boetzelaer de buitenplaats.
Volgens de catalogus heeft de schenkster bij de overdracht aan het museum aangegeven dat de hofsleep afkomstig was van het Hof van Lodewijk Napoleon. Dat zou kunnen betekenen dat het kledingstuk gedragen is door Hortense de Beauharnais, Koningin van Holland, die kort in het paleis op de hoek van de Wittevrouwenstraat en de Drift heeft verbleven.
Tentoonstelling Dit is het Centraal Museum!
De objecten van de tentoonstelling Dit is het Centraal Museum! werden samengebracht uit de vijf hoofdcollecties van het Centraal Museum Utrecht: Stadsgeschiedenis, Oude Schilderkunst, Moderne Kunst, Toegepaste Kunst en Mode & Kostuums. De tentoonstelling is zeker een bezoek waard!
Dit is het Centraal Museum! Topstukken uit vijf collecties. 29 september 2012 t/m 28 februari 2016, Centraal Museum Utrecht (website)
Gepubliceerd: 24-11-2012 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 07-12-2024.
