Sinds 1881 is het voormalige Ridderschapshuis op Janskerkhof 2 Utrecht eigendom van de Universiteit Utrecht. Van 1883 tot 1895 en van 1900 tot zijn overlijden in 1915 werd het huis bewoond door prof. dr. A.A.W. Hubrecht, hoogleraar in de zoölogie. Na zijn overlijden werd op Janskerkhof 2 het Hubrecht Laboratorium gevestigd.
Wie was Ambrosius Hubrecht? Op YouTube staat een animatiefilmpje van het Universiteitsmuseum Utrecht dat antwoord op deze vraag geeft.
Ambrosius Hubrecht
Ambrosius Arnold Willem Hubrecht werd op 2 maart 1853 in Rotterdam geboren. Hij studeerde biologie in Utrecht en promoveerde in 1874 bij prof.dr. P. Harting, op een proefschrift, getiteld “Aanteekingen over de anatomie, histologie en ontwikkelingsgeschiedenis van eenige Nemertinen”. Het jaar daarop werd hij conservator van de afdeling vissen en reptielen van het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie (tegenwoordig Naturalis) in Leiden.
In 1882 werd A.A.W. Hubrecht benoemd tot hoogleraar in de zoölogie, de vergelijkende anatomie en physiologie en directeur van het Zoölogisch Museum aan de Rijksuniversiteit Utrecht, als opvolger van Harting. Hij werd hoogleraar in het jaar dat de Britse natuuronderzoeker Charles Darwin, bekend van de evolutietheorie, overleed. Hubrecht was een Darwinist.
Het Universiteitsmuseum Utrecht maakte een YouTube-filmpje over deze hoogleraar van de Universiteit Utrecht. Het filmpje staat onder aan deze pagina. Het museum legt in het bijschrift op YouTube uit dat Hubrecht
“zich in Utrecht vooral op embryologisch onderzoek [richtte]. Door de bestudering van de embryologie van een selecte groep dieren de verschillende stappen in de evolutie van het dierenrijk onderzoeken. Hiertoe verzamelde en bestudeerde hij preparaten van egels, mollen en spitsmuizen.”
In 1910 legde hij zijn functie als gewoon hoogleraar neer en werd hij benoemd tot buitengewoon hoogleraar Vergelijkende embryologie.
Janskerkhof 2
Ambrosius Hubrecht woonde een groot deel van zijn carrière aan de Utrechtse universiteit in het voormalige Ridderschapshuis op Janskerkhof 2 in Utrecht.
Hij was overigens niet de eerste universiteitsmedewerker die op Janskerkhof 2 heeft gewoond; in de zeventiende eeuw was het (toenmalige) huis op dit perceel eigendom van Cornelis Booth, de eerste bibliothecaris van de universiteitsbibliotheek Utrecht. Cornelis Booth woonde hier van 1642 tot 1659.
Hubrecht werd in december 1883 met zijn echtgenote Johanna Maria Molewater (1853-1937) en twee zonen in het bevolkingsregister ingeschreven op het adres Janskerkhof 2 (Bevolkingsregister 1880-1890 Wijk G, blad 394).
Vermoedelijk woonde het gezin hier al iets eerder. In een krantenbericht uit november 1883 over de sluiting van de doorgang van het Janskerkhof naar de Hoogt (zie Janskerkhof 3) wordt genoemd dat deze sluiting nodig was om de collegezaal van prof. Hubrecht, “aldaar woonachtig”, te kunnen vergroten (Algemeen Handelsblad, 30-11-1883, Delpher).
Verhuisd en weer terug
In november 1895 verhuisde het gezin van Janskerkhof 2 naar de Bleyenburgstraat (Bevolkingsregister 1890-1900 Wijk AI, deel 3, bladnr. 1375). In een bericht in het Algemeen Handelsblad van 14 oktober 1896 (Delpher), over de bouw van het Pharmacologisch Instituut en verbouwing van Janskerkhof 3, wordt gesproken over het huis ‘vroeger door prof. Hubrecht bewoond’. In juni 1900 kwam het gezin weer op Janskerkhof 2 wonen (Bevolkingsregister 1900-1910 Wijk 1, deel 6-7).
In de periode dat de familie op de Bleyenburgstraat woonde, woonden in het voormalige Ridderschapshuis personeelsleden van het Zoölogisch Museum en Laboratorium. Aanvankelijk was dat de custos met zijn gezin. Later woonde hier een ambtenaar met zijn echtgenote.
Enkele maanden nadat de familie op Janskerkhof 2 was teruggekeerd, werd het huis verbouwd. In oktober 1900 werd door architect D. Kruijf een bouwtekening bij de gemeente Utrecht ingediend voor het plaatsen van een balkon aan de oostelijke gevel van Janskerkhof 2. De verbouwing werd uitgevoerd. Op de pagina over Janskerkhof 2 staat een foto van het huis met balkon. Ook een foto van de zitkamer, uit 1906, is te zien op de pagina over Janskerkhof 2.
Uit dezelfde periode is een foto van het huis bewaard gebleven, waarop zijn echtgenote Johanna Maria Molewater te zien is terwijl zij uit het raam kijkt (HUA, catalogusnr. 350008). De foto is genomen tijdens het lustrum van de Universiteit Utrecht, dat de triomftocht van Germanicus binnen Rome in 17 na Chr. als thema van de maskerade had.
In juni 1908 werd op het Janskerkhof een elektrische trambaan aangelegd. A.A.W. Hubrecht maakte op 9 juni 1908 vanuit zijn zitkamer een foto van de stapel sporen die klaar lagen om te worden gebruikt (HUA, catalogusnr. 59106).
Doctor Ambrosius Arnold Willem Hubrecht, buitengewoon hoogleraar, overleed op 21 maart 1915, wonende op het Janskerkhof (BS Utrecht 1915 O, aktenr. 468). Hij had zijn lichaam ten dienste van de wetenschap gesteld (De Sumatra Post, 07-05-1915, Delpher).
Hubrecht Laboratorium
In 1916 werd op Janskerkhof 2 een internationaal instituut voor embryologie gevestigd, dat ter nagedachtenis aan de voormalige bewoner, het Hubrecht Laboratorium werd genoemd. De akte van ingebruikgeving van het Ridderschapshuis aan de commissie van beheer van het Hubrechtfonds van de Koninklijke academie van wetenschappen (KNAW) te Amsterdam bevindt zich in de collectie van Het Utrechts Archief.
Het Hubrecht Laboratorium (tegenwoordig het Hubrecht Instituut voor Ontwikkelingsbiologie en Stamcelonderzoek geheten) verhuisde in 1964 van Janskerkhof 2 naar De Uithof (De Telegraaf, 17-07-1964, Delpher).
Animatiefilmpje Universiteitsmuseum Utrecht
Wie was Ambrosius Hubrecht? Een animatiefilmpje van het Universiteitsmuseum Utrecht geeft antwoord op deze vraag:
Bronnen
- “ONDERWIJS. De plaats der vergelijkende embryologie in het Hooger Onderwijs”, Algemeen Handelsblad, Amsterdam, 02-05-1910. Geraadpleegd op Delpher.
- E. Hendriks, De gek die egels spaarde, Volkskrant 18 januari 2003.
- Catalogus Professorum Academiae Rheno-Traiectinae.
- Hubrecht Instituut, Geschiedenis.
- Universiteitsmuseum Utrecht.
Gepubliceerd: 22-02-2016 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 15-02-2024.
