Op zaterdag 9 september 2017 vindt Open Monumentendag 2017 plaats. De BankGiro Loterij Open Monumentendag is een jaarlijks evenement in het tweede weekend van september, waarbij duizenden monumenten in Nederland gratis toegankelijk zijn voor publiek. Open Monumentendag 2017 heeft als thema: ‘Boeren, burgers en buitenlui’. Dit thema sluit ook aan bij de opengestelde panden rond het Janskerkhof.
De nadruk ligt dit jaar vooral op mensen en op hun onderlinge economische en culturele relaties. Het thema verbindt stadsbewoners, plattelandsbewoners en mensen met een rondtrekkend bestaan, en het verbindt uiteenlopende historische perioden met het heden.
Open Monumentendag 2017 in Utrecht
Ook in Utrecht zullen veel monumenten te bezichtigen zijn. Vanwege het thema Boeren, burgers en buitenlui zal dit jaar de Utrechtse wijk Leidsche Rijn veel aandacht krijgen. Vanwege het 100-jarig bestaan van de kunstbeweging De Stijl zullen ook Het Nieuwe Bouwen en de Utrechtse ontwerper en architect Gerrit Rietveld aandacht krijgen. Op de website van Open Monumentendag Utrecht worden deze thema’s als volgt uiteengezet:
“‘Boeren, burgers en buitenlui!’ De uitdrukking verwijst naar een tijd dat stad en platteland nog strikt gescheiden werelden waren, en vreemdelingen zich slechts toegang tot de stad konden verwerven via streng gecontroleerde stadspoorten. Tegelijk was de stad eeuwenlang de plek waar boeren, burgers en buitenlui juist samenkwamen: voor handel, geloof, vertier of andere zaken. Stad en platteland waren elkaars tegenpolen, maar ook van elkaar afhankelijk. Dat veranderde in de 19e eeuw snel. Stadswallen verloren hun functie, steden breidden zich steeds meer uit over het omringende platteland, boeren werden burgers, en steeds meer burgers werden buitenlui. Het meest recente voorbeeld is wel Leidsche Rijn, waar ons thema dit jaar veel aandacht zal krijgen.
Binnen die ontwikkeling manifesteerden zich ook verschillende stromingen in de kunst en architectuur. Eén van de kunstenaars die daarbij zijn sporen heeft achtergelaten is Gerrit Rietveld, Utrechts bekendste ontwerper en architect, icoon van Het Nieuwe Bouwen en De Stijl. In het kader van het internationale themajaar 100 jaar De Stijl zal in Utrecht uitgebreid stil worden gestaan bij zijn artistieke erfenis tegen de achtergrond van een veranderend Utrecht.”
Monumenten rond het Janskerkhof
Ook rond het Janskerkhof zullen op Open Monumentendag 2017 monumenten te bezichtigen zijn, namelijk:
De huizen maken deel uit van de Wandelroute noordelijke binnenstad.
Jaarthema Open Monumentendag Utrecht 2017
Ook al is de openstelling van genoemde panden bijna vaste prik, de keuze kan ook worden verklaard vanuit het jaarthema. De organisatie van Open Monumentendag in Utrecht kiest voor het openstellen van plaatsen van ontmoeting en verandering.
Op de website van Open Monumentendag Utrecht wordt hierover gezegd:
“Utrecht was een belangrijke stad en als zodanig per definitie een plaats waar lieden van binnen én buiten elkaar voortdurend tegenkwamen. Dit gebeurde met name in openbare gebouwen, in kerken en kloosters, op markten en in herbergen, maar ook op de universiteit en in de garnizoenen van het leger. Veel van deze ontmoetingsplaatsen zijn nog aanwezig, zij het vaak in een andere functie. Op andere plaatsen is goed te zien hoe de grens tussen stad en platteland steeds weer verschoof, hoe nieuwe stedelijke gebieden en ‘nieuwe’ monumenten ontstonden.”
Kerk, openbare gebouwen, universiteit
Op de Janskerk na, zijn alle panden die worden opengesteld tegenwoordig universiteitspanden. De Janskerk – gebouwd als kapittelkerk – is overigens wel lange tijd als universiteitsgebouw gebruikt. Na de reformatie werd de Janskerk deels ingericht als stadsbibliotheek. Deze stadsbibliotheek ging na de oprichting van de Utrechtse universiteit op in de universiteitsbibliotheek. De universiteitsbibliotheek Utrecht heeft tot in de negentiende eeuw van de Janskerk gebruik gemaakt.
Janskerkhof 3 werd gebouwd als onderdeel van het Minrebroedersklooster. Na de reformatie kreeg het gebouw een politieke functie. Jarenlang hebben de Staten van Utrecht hier vergaderd. Bewoners van Utrecht konden het pand vrij betreden. Door de voordeur aan het Janskerkhof kon men via een doorgang De Hoogt bereiken.
Tegenwoordig is nog maar weinig van de oorspronkelijke functies van het gebouw te zien. Wel zijn bij de recente verbouwing van het Janskerkhofcomplex enkele middeleeuwse resten achter glas geplaatst.
‘Burgers’
Janskerkhof 13 en 13a werden in de zeventiende eeuw gebouwd als woonhuis voor gegoede burgers. De bewoningsgeschiedenis van de huizen is te lezen op de aan deze huizen gewijde pagina’s. Nadat de laatste particuliere eigenaar overleden was, werden de huizen ingericht als bank, later als belastingkantoor en nog later als kantongerecht.
Drift 15, 21 en 23 zijn ontstaan uit middeleeuwse claustrale huizen. Al voor de reformatie werden deze panden echter door burgers bewoond. Gezien vanuit het jaarthema is vooral Drift 15 interessant, omdat dit huis in de jaren ’30 van de twintigste eeuw werd verbouwd door de architect Gerrit Rietveld. De ontwerptekeningen bevinden zich in het Centraal Museum. Hopelijk zullen deze ter gelegenheid van Open Monumentendag 2017 in Utrecht door het Centraal Museum worden uitgeleend!
Tot slot: veel plezier op Open Monumentendag 2017!
Ongetwijfeld wordt Open Monumentendag 2017 weer een prachtig evenement. Zodra er meer informatie te melden is, zal ik deze bijdrage actualiseren.
Ik wens iedereen alvast veel kijkgenot!
Bronnen
- Website Open Monumentendag.
- Website Open Monumentendag Utrecht.
Gepubliceerd: 11-07-2017 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 10-11-2022.
