Woordenlijst

Dit is een verklarende woordenlijst van begrippen uit het onderzoek naar de geschiedenis van het Janskerkhof in Utrecht. In deze lijst komen woorden voor in de spelling zoals ik ze in de stukken ben tegengekomen.

blaffert

register

camer of camere

eenkamer-woning

capitulairen

leden van het kapittel

carolis-gulden, caroli guldens

goudstuk(ken) met de beeltenis van Karel V. 20 stuiver = 1 carolis gulden

cattij

ook: kati. Gewichtseenheid, gebruikt in Nederlands-Indië. 1 kati = 617 gram

chirurgijn

heelmeester zonder academische opleiding

claustraal huis

woning van een kanunnik behorend bij het kapittel

codicil

Het begrip codicil wordt tegenwoordig gebruikt voor de eigen geschreven laatste wil, die niet ten overstaan van notaris hoeft te worden opgemaakt. Op deze website worden codicillen genoemd die zijn opgenomen in de index op het notarieel archief (HUA). Dit zijn wilsbeschikkingen die ten overstaan van een notaris zijn opgemaakt, als aanvulling op een eerder testament.

deken

hoofd van het kapittel, gekozen uit de kanunniken, belast met de geestelijke leiding

domheer

kanunnik, lid van een domkapittel

domproost

hoofd van een domkapittel

douairie

vruchtgebruik voor de langstlevende echtgenoot

fideï-commis

goed of beschikking waarvan bij testament is vastgelegd dat daarover niet in een volgend testament kan worden beschikt, maar dat het een aangewezen erfgenaam moet toevallen

franse kramer

(klein)handelaar in Franse waren, zijden stoffen, waaiers etc.

geëligeert

gekozen

glaesschrijver

graveur, tekenaar op glas

groefbidder

aanspreker; iemand die bij een begrafenis de familie en vrienden van de overledene oproept voor de plechtigheid, diens dood aan de huizen aanzegt, en die ook met de verdere uitvoering van de begrafenis belast is

heinmuur

afscheidingsmuur tussen percelen

horologiemaker

horlogemaker

hospitaalmeester

huismeester in een hospitaal

huijsinge

huis

huisgeld

stedelijke belasting

ijkmeester

ambtenaar die tot taak heeft de maten en gewichten die in de stad worden gebruikt te controleren

immuniteit

gebied rond de kapittelkerk waar het kerkelijk recht gold en waarover het stadsbestuur geen zeggenschap had

kanunnik

oorspronkelijk: katholieke geestelijke, deel uitmakend van een kapittel. Na de reformatie bleef het kapittel bestaan, maar waren de leden gereformeerd.

kapittel

college van geestelijken verbonden aan een kapittelkerk

kapittelkerk

rooms-katholieke kerk die wordt bediend door een kapittel van kanunniken

kluys

kelder onder de straat

Liberale gifte 1748

eenmalige belasting om de oorlog met Frankrijk te kunnen bekostigen

lijftocht

vruchtgebruik

medicinae doctor

geneesheer, opgeleid aan een medische faculteit van een universiteit/hogeschool

meloenberg (meloenberch)

plaats met glas overdekt en met paardenmest toebereid waar men het zaad laat ontkiemen (bron: Mattheus Gargon, 1715)

mondigheid

handelsbekwaamheid

montade

ander woord voor immuniteit

morgenspraak

vergadering van gildenleden. Aan gemene morgenspraken namen de leden van alle gilden deel.

oudeigen

kleine erfpacht of rente, die bij het uitgeven van de grond door de grondeigenaar als vast bedrag op het huis werd gelegd. Op veel huizen aan het Janskerkhof, Boothstraat en de Drift rustte nog in de achttiende eeuw een oudeigen ten bate van het kapittel van St. Jan.

paruikmaker

pruikenmaker

plecht

lening verstrekt door een particulier, waarbij het huis als onderpand dient. Voorloper van hypotheek

plenipotentiaris

afgevaardigde met volmacht

pothuis

huisje dat dient voor het opbergen van pottenbakkerswaar of keukengerei; klein uitbouwsel, naast het huis of op de stoep

praeceptor

leraar

procuratie

volmacht om namens een ander te handelen

proost

hoofd van het kapittel, hoofdzakelijk belast met het beheer van de goederen van het kapittel

refter

eetzaal van een klooster

repudiatie

verwerping (van een erfenis)

suikerbakker

banketbakker

superscriptie

akte van notaris ter bevestiging van de ontvangst van een besloten testament

transport

juridische eigendomsoverdracht bij de notaris

transportakte

overdrachtsakte; document waarmee eigendom (bijv. van een huis) wordt overgedragen aan een nieuwe eigenaar

transporteren

eigendom overdragen

venia aetatis

meerderjarigheidsverklaring

veniam aetatis

met meerderjarigheidsverklaring

vettewarier

handelaar in vette waren (worst, olie, kaarsen e.d.); kruidenier.

VOC

Verenigde Oost-Indische Compagnie

WIC

West-Indische Compagnie

zwaardveger

ambachtsman die zwaarden en andere wapens schoonmaakt, polijst, in orde brengt, vervaardigt of verkoopt

Meer woorden zijn te vinden in deze trefwoordenlijst genealogie.


Oude straatnamen, wijknamen, brugnamen

Achter het Vleeshuis

Ballemakerstraat

Loeff Berchmakerstraat

Bloedkuil

wijk H (noordelijk gedeelte Janskerkhof)

Fortuin

wijk G (zuidelijk gedeelte Janskerkhof)

Lollestraat

Nobeldwarsstraat

Minnebroederstraat

Munsterkerkhof

Domplein

Nieuwegracht by ’t Janskerkhof

Romerburgerstraat

Hamburgerstraat

Twijestraat

Twijnstraat

Vuilesloot

Keizerstraat. In enkele akten wordt de Annastraat (achter de Minrebroederstraat) bedoeld.

Wittevrouwenbrug

Op deze website wordt met Wittevrouwenbrug de huidige Driftbrug bedoeld. Deze brug over de Drift, bij de hoek met de Voorstraat en de Wittevrouwenstraat, is in het begin van twintigste eeuw hernoemd.

Zonstraat

Nobelstraat, gedeelte tussen Janskerkhof en Keizerstraat. In enkele akten wordt ook het stuk na de Keizerstraat zo genoemd.

Gepubliceerd: 29-11-2012 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 17-04-2025.

Scroll naar boven