Dit is een verklarende woordenlijst van begrippen uit het onderzoek naar de geschiedenis van het Janskerkhof in Utrecht. In deze lijst komen woorden voor in de spelling zoals ik ze in de stukken ben tegengekomen.
blaffert
register
camer of camere
eenkamer-woning
capitulairen
leden van het kapittel
carolis-gulden, caroli guldens
goudstuk(ken) met de beeltenis van Karel V. 20 stuiver = 1 carolis gulden
cattij
ook: kati. Gewichtseenheid, gebruikt in Nederlands-Indië. 1 kati = 617 gram
chirurgijn
heelmeester zonder academische opleiding
claustraal huis
woning van een kanunnik behorend bij het kapittel
codicil
Het begrip codicil wordt tegenwoordig gebruikt voor de eigen geschreven laatste wil, die niet ten overstaan van notaris hoeft te worden opgemaakt. Op deze website worden codicillen genoemd die zijn opgenomen in de index op het notarieel archief (HUA). Dit zijn wilsbeschikkingen die ten overstaan van een notaris zijn opgemaakt, als aanvulling op een eerder testament.
deken
hoofd van het kapittel, gekozen uit de kanunniken, belast met de geestelijke leiding
domheer
kanunnik, lid van een domkapittel
domproost
hoofd van een domkapittel
douairie
vruchtgebruik voor de langstlevende echtgenoot
fideï-commis
goed of beschikking waarvan bij testament is vastgelegd dat daarover niet in een volgend testament kan worden beschikt, maar dat het een aangewezen erfgenaam moet toevallen
franse kramer
(klein)handelaar in Franse waren, zijden stoffen, waaiers etc.
geëligeert
gekozen
glaesschrijver
graveur, tekenaar op glas
groefbidder
aanspreker; iemand die bij een begrafenis de familie en vrienden van de overledene oproept voor de plechtigheid, diens dood aan de huizen aanzegt, en die ook met de verdere uitvoering van de begrafenis belast is
heinmuur
afscheidingsmuur tussen percelen
horologiemaker
horlogemaker
hospitaalmeester
huismeester in een hospitaal
huijsinge
huis
huisgeld
stedelijke belasting
ijkmeester
ambtenaar die tot taak heeft de maten en gewichten die in de stad worden gebruikt te controleren
immuniteit
gebied rond de kapittelkerk waar het kerkelijk recht gold en waarover het stadsbestuur geen zeggenschap had
kanunnik
oorspronkelijk: katholieke geestelijke, deel uitmakend van een kapittel. Na de reformatie bleef het kapittel bestaan, maar waren de leden gereformeerd.
kapittel
college van geestelijken verbonden aan een kapittelkerk
kapittelkerk
rooms-katholieke kerk die wordt bediend door een kapittel van kanunniken
kluys
kelder onder de straat
Liberale gifte 1748
eenmalige belasting om de oorlog met Frankrijk te kunnen bekostigen
lijftocht
vruchtgebruik
medicinae doctor
geneesheer, opgeleid aan een medische faculteit van een universiteit/hogeschool
meloenberg (meloenberch)
plaats met glas overdekt en met paardenmest toebereid waar men het zaad laat ontkiemen (bron: Mattheus Gargon, 1715)
mondigheid
handelsbekwaamheid
montade
ander woord voor immuniteit
morgenspraak
vergadering van gildenleden. Aan gemene morgenspraken namen de leden van alle gilden deel.
oudeigen
kleine erfpacht of rente, die bij het uitgeven van de grond door de grondeigenaar als vast bedrag op het huis werd gelegd. Op veel huizen aan het Janskerkhof, Boothstraat en de Drift rustte nog in de achttiende eeuw een oudeigen ten bate van het kapittel van St. Jan.
paruikmaker
pruikenmaker
plecht
lening verstrekt door een particulier, waarbij het huis als onderpand dient. Voorloper van hypotheek
plenipotentiaris
afgevaardigde met volmacht
pothuis
huisje dat dient voor het opbergen van pottenbakkerswaar of keukengerei; klein uitbouwsel, naast het huis of op de stoep
praeceptor
leraar
procuratie
volmacht om namens een ander te handelen
proost
hoofd van het kapittel, hoofdzakelijk belast met het beheer van de goederen van het kapittel
refter
eetzaal van een klooster
repudiatie
verwerping (van een erfenis)
suikerbakker
banketbakker
superscriptie
akte van notaris ter bevestiging van de ontvangst van een besloten testament
transport
juridische eigendomsoverdracht bij de notaris
transportakte
overdrachtsakte; document waarmee eigendom (bijv. van een huis) wordt overgedragen aan een nieuwe eigenaar
transporteren
eigendom overdragen
venia aetatis
meerderjarigheidsverklaring
veniam aetatis
met meerderjarigheidsverklaring
vettewarier
handelaar in vette waren (worst, olie, kaarsen e.d.); kruidenier.
VOC
Verenigde Oost-Indische Compagnie
WIC
West-Indische Compagnie
zwaardveger
ambachtsman die zwaarden en andere wapens schoonmaakt, polijst, in orde brengt, vervaardigt of verkoopt
Meer woorden zijn te vinden in deze trefwoordenlijst genealogie.
Oude straatnamen, wijknamen, brugnamen
Achter het Vleeshuis
Ballemakerstraat
Loeff Berchmakerstraat
Bloedkuil
wijk H (noordelijk gedeelte Janskerkhof)
Fortuin
wijk G (zuidelijk gedeelte Janskerkhof)
Lollestraat
Nobeldwarsstraat
Minnebroederstraat
Munsterkerkhof
Domplein
Nieuwegracht by ’t Janskerkhof
Romerburgerstraat
Hamburgerstraat
Twijestraat
Twijnstraat
Vuilesloot
Keizerstraat. In enkele akten wordt de Annastraat (achter de Minrebroederstraat) bedoeld.
Wittevrouwenbrug
Op deze website wordt met Wittevrouwenbrug de huidige Driftbrug bedoeld. Deze brug over de Drift, bij de hoek met de Voorstraat en de Wittevrouwenstraat, is in het begin van twintigste eeuw hernoemd.
Zonstraat
Nobelstraat, gedeelte tussen Janskerkhof en Keizerstraat. In enkele akten wordt ook het stuk na de Keizerstraat zo genoemd.
Gepubliceerd: 29-11-2012 door Caroline Pelser. Laatst geactualiseerd op 17-04-2025.